Czy czas zawsze płynie tak samo? Dla wielu osób w spektrum autyzmu – niekoniecznie.
Percepcja czasu nie jest postrzegana wprost jak bodźce zmysłowe, lecz musi być rekonstruowana przez mózg. Badania pokazują, że percepcja czasu wiąże się z pracą kory przedczołowej, móżdżku i jąder podstawy. U osób autystycznych te obszary mózgu mogą działać w innym rytmie, co wpływa na poczucie „tempa” życia. To dlatego czasem trudno zsynchronizować „czas zegarowy” z tym, jak naprawdę się go odczuwa.
Hiperfokus to stan całkowitego zanurzenia w działaniu – mózg pracuje na najwyższych obrotach, filtrując wszystkie niepotrzebne bodźce. Nie ma tu miejsca na świadomość upływu czasu. To nie ucieczka od rzeczywistości, to sposób, w jaki autystyczny mózg najefektywniej przetwarza informacje w obszarach swoich zainteresowań.
Podczas gdy większość ludzi filtruje bodźce, tworząc „uproszczoną” wersję rzeczywistości, osoby w spektrum rejestrują znacznie więcej. Każdy szczegół wymaga uwagi, analizy, skatalogowania. Dlatego po dniu pełnym wrażeń potrzeba więcej czasu na odpoczynek.
Wiele osób autystycznych świetnie funkcjonuje z dokładnymi planami dnia. Struktura daje przewidywalność i spokój. Ale co, jeśli wewnętrzny czas nagle przyspiesza lub zwalnia? Sztywny harmonogram staje się źródłem stresu zamiast pomocą. Rozwiązanie? Plany z „poduszkami czasowymi” – przestrzenią na te momenty, gdy czas odmawia współpracy. Nie jest to oznaka chaosu, a mądrość w projektowaniu dnia.
Osoby w spektrum często słyszą zarzuty o brak punktualności albo zbytnim jej przestrzeganiu (przychodzenie godzinę wcześniej „żeby na pewno zdążyć”). Rozmowa trwa „moment”, ale zegar pokazuje pół godziny. Nie jest to sygnał świadczący o lekceważeniu innych, a życie z czasem, który nie chce się zsynchronizować ze światem zewnętrznym. Zrozumienie tego mechanizmu w miejscu pracy czy w relacjach może zapobiec wielu frustrującym nieporozumieniom.
Inny czas to nie defekt. W zawodach wymagających precyzji, cierpliwości i głębokiej koncentracji ta cecha staje się ogromnym atutem. Problem pojawia się, gdy próbujemy wtłoczyć autystyczną percepcję w neurotypowe ramy „normalności”. Zamiast naprawiać coś, co nie jest zepsute, warto budować środowisko, które respektuje różnorodność doświadczania rzeczywistości.
